“Morgenstond heeft goud in de mond, maar van dat goud heb ik de eerste 15 jaar van mijn leven niet veel gemerkt”[1], schreef de Nederlandse gedragsbioloog en schrijver Maarten ‘t Hart. Maak daar in mijn geval 46 jaar en counting van… Die uitspraak is me echt op het lijf geschreven… Ik heb een notoir ochtendhumeur, en heb toch echt eerst een kop koffie nodig voor ik vagelijk aanspreekbaar ben (en dan nog…). Zeker in de donkere, koude wintermaanden wordt er hier vlijtig gesnoozed voor we uit ons bed rollen. Als mens zijn we ver gekomen van leven volgens de cyclus van de zon en de seizoenen, op het ritme van de natuur. Natuurlijk daglicht in een vergaderzaal: waarom is dit van belang?

Sinds de tweede industriële revolutie (rond de jaren 80 van de 19^de eeuw) en vooral met de uitvinding van de gloeilamp, werd er in veel woningen kunstverlichting geïntroduceerd. Op het eerste gezicht een positieve evolutie ten opzichte van het op dat moment courant gebruikte schemerlicht of petroleumlicht. Want we waren niet langer afhankelijk van het zonlicht, konden opstaan zelfs als het buiten nog donker was (de horror…), en gaan slapen wanneer we er zin in hadden. The sky is the limit!

Maar we zijn zo wel verder gaan afwijken van ons natuurlijke ritme dat wordt ingegeven door de natuur. Heeft deze evolutie gezorgd voor groei in de economie, winsten voor ondernemers en verdere standaardisering en vervlakking van onder andere onderwijs en loopbaan? Jazeker. Is deze evolutie globaal gezien positief uitgedraaid voor ons als natuurlijke mens en voor Moeder Natuur? Dat dan weer niet.

Wat is natuurlijk daglicht eigenlijk?

Wat is daglicht eigenlijk? Daglicht, of nog zonlicht, zijn elektromagnetische stralen afkomstig van de zon. Zonlicht is op elk moment van de dag uniek. Het verandert ten gevolge van vele factoren als: reflectie en filtering door de atmosfeer van de aarde, je geografische ligging, het seizoen, tijd van de dag, de weersomstandigheden en nog veel meer. Een volledig spectrum dat momenteel door geen enkele vorm van artificieel licht kan nagebootst worden. Het lijkt niet meer dan logisch dus dat wij ons, als mens en onderdeel van de natuur, het meest optimaal voelen als we vaak in contact komen met direct zonlicht.

Wat is het effect van natuurlijk daglicht op ons lichaam?

De natuurlijke cyclus van dag en nacht beïnvloedt voornamelijk de aanmaak van lichaamseigen hormonen of neurotransmitters in de hersenen. Onze interne biologische klok streeft ernaar om ons eigen ritme te synchroniseren met het dag-nacht ritme van de natuur. Omdat dit ons de grootste kans gaf op overleven. Verschillende neurotransmitters worden op verschillende momenten geproduceerd om dit effect te bekomen. De belangrijkste hormonen zijn serotonine, cortisol en melatonine.

Serotonine

Zonlicht stimuleert bijvoorbeeld de aanmaak van serotonine. Dit hormoon heeft vooral een stimulerende werking. En niet op een stressvolle, cafeïne-achtige manier. Het zorgt onder andere voor een kalmer, positiever gevoel en zorgt voor meer focus. Het heeft ook een invloed op de werking van het geheugen, zelfvertrouwen en zelfs de eetlust. De aanmaak ervan is sterk afhankelijk van de intensiteit aan daglicht en de kleur.

Minder zonlicht in de winter en bijgevolg de verminderde aanmaak van serotonine zou één van de oorzaken zijn van een seizoensgebonden depressie. Niet voor niets is maatregel nr. 1 bij een (seizoens-) depressie: elke dag een half uurtje wandelen in de natuur, en dan liefst op een vast tijdstip. Verder leidt een gebrek aan natuurlijk licht ook tot een gebrek aan focus, angst en vermoeidheid. Namiddagdipje? Een wandeling kan wonderen doen.

Cortisol

Cortisol is nog zo’n belangrijk hormoon, dat vaak ons stresshormoon wordt genoemd. Dit hormoon is belangrijk voor het ontwaken. Ongeveer een 30 min na het opstaan zou je cortisol een piekniveau moeten bereiken. Zodat je goed wakker en alert aan je dag kan beginnen. Dit is bij uitstek het moment om je bloot te stellen aan natuurlijk zonlicht om dit proces optimaal te laten verlopen. Normaal gezien daalt je cortisolniveau gedurende de dag geleidelijk aan zodat je tegen ‘s avonds minder en minder energie overhoudt. Wat net de bedoeling is, aangezien het stilaan tijd is om te slapen.

Onderzoek heeft aangetoond dat kinderen in klaslokalen met weinig daglicht minder alert zijn en een verstoorde cortisolspiegel hebben. Wat niet alleen een impact heeft op hoe gelukkig een kind is op school, maar ook mogelijks kan leiden tot minder concentratie, een slechtere slaapkwaliteit, een verstoorde lichaamsgroei, moeilijk gedrag en een hoger ziekteverzuim.

Melatonine

‘s Avonds neemt het hormoon melatonine het over. Melatonine maakt ons ’s avonds slaperig en zorgt voor een kwalitatieve nachtrust. Wat er de oorzaak van is dat we van nature minder actief zijn in de herfst- en wintermaanden. Niet voor niets houden veel dieren in de winter een winterslaap.

Vooral de aanmaak van melatonine wordt sterk verstoord door het gebruik van kunstmatige verlichting en dan vooral het blauw licht dat door schermen allerhande wordt geproduceerd. Maar ook een late fitnesssessie, die laatste kop koffie of een late maaltijd met een glas wijn zorgt ervoor dat melatonine haar werk niet goed kan doen. Jammer, want een kwalitatieve en gezonde slaap is de basis van alles en absoluut belangrijk om je gezond en fit te voelen.

Vitamine D

Daarnaast stimuleert daglicht ook de aanmaak van vitamine D, een vitamine die onder andere essentieel is voor de structuur van onze botten maar ook voor ons immuunsysteem. Daglicht zorgt dus niet alleen voor gelukkige maar ook voor gezonde mensen.

Samengevat, de blootstelling van daglicht heeft een zeer sterke invloed op stemming, hersenwerking, alertheid, prestaties en slaap.

Figuur 1: Het belang van daglicht voor de mens[2]

Eén boodschap: vaker genieten van de weldadige werking van natuurlijk zonlicht

De natuur is zo ingenieus. 150 jaar na de uitvinding van de gloeilamp hebben we nog steeds geen kunstlicht gevonden dat het natuurlijk daglicht ook maar vagelijk kan benaderen. Dus lijkt in dit geval de makkelijkste en meest voor de hand liggende oplossing in het teruggrijpen naar wat we altijd al gedaan hebben: genieten van wat de natuur te bieden heeft, in al zijn licht en schoonheid.

1. Profiteer van het ochtendlicht

Blootstelling aan ochtendlicht orkestreert de samendans tussen cortisol en melatonine. Bij het ontwaken heb je nog een restje melatonine in je systeem en is de productie van cortisol nog niet optimaal. Met andere woorden: je voelt je nog slaperig en de snooze-knop van je wekker wordt zo wel zeer aantrekkelijk… Door binnen het uur na het ontwaken naar buiten te gaan, worden beide hormonen optimaal op elkaar afgestemd. Zelfs als het grijs en bewolkt is.

Dus ga even naar buiten – drink je koffie op je terras met de zon op je snoet of maak een wandeling met de hond. Ga met de fiets naar het werk, stap een halte vroeger af van de bus/tram/trein, parkeer de auto aan het andere eind van de parking, breng de kinderen te voet naar school… Je voelt je wakkerder, het is goed voor je gezondheid en voor het milieu. Win-win-win!

2. Meer daglicht zorgt voor een beter humeur

Daglicht stimuleert het hormoon serotonine, ons gelukshormoon. Dus heb je even een dipje, geraak je ergens niet uit, blijven je gedachten malen, voel je je om één of andere reden angstig of gestresseerd: maak een wandeling. Bij voorkeur in de natuur, in de zon. De aanmaak van serotonine is niet afhankelijk van de temperatuur, wel van de hoeveelheid zonlicht. Dus winter of zomer, ga naar buiten. En kan je niet naar buiten? Zet je dan even aan het raam, zelfs in een vergaderzaal kan je profiteren van natuurlijk daglicht.

3. Reset je biologische klok

Ook overdag is je biologische klok druk bezig om zich te synchroniseren met die van de natuur. Blootstelling aan daglicht gedurende de dag blijft dus ook belangrijk. Maar ook hier zijn de mogelijkheden eindeloos, mits wat creativiteit… Ga op zoek naar die ruimtes met grote ramen. Introduceer het concept van wandelvergaderingen. Of kies bewust voor een vergaderzaal met natuurlijk daglicht. Ga buitenshuis lunchen en wandel naar je favoriete koffiebar of lunchplek. Loop een rondje door het plaatselijke stadspark. En bellen kan je door die smartphone ook al wandelend…

Ook een rustige avondwandeling is een goed idee. Het afnemende zonlicht tijdens de avond geeft jouw hersenen het signaal dat je lichaam tot rust mag komen. Je lichaam zal zich zo voorbereiden op een verkwikkende slaap. Zolang dat je daarna niet in de zetel gaat hangen met een glas wijn, scrollend op je smartphone…

4. Vensters, zicht op natuur

En als je je dan toch uiteindelijk achter een raam hebt genesteld, dan hoop ik dat je zicht hebt op natuur. Wat ook absoluut de reden is waarom wij in onze vergaderzaal resoluut hebben gekozen voor grote vensters met zicht op natuur. Natuurlijk daglicht in vergaderzaal Create met zicht op natuur; een verademing.

Als het gaat om het effect dat de natuur heeft op onze geest, verwijzen we naar het concept van de natuur als een herstellende omgeving. Een concept dat in 1989 werd bestudeerd en geïntroduceerd door Kaplan & Kaplan in hun boek “The Experience of Nature – A Psychological Perspective”. De studie behandelt het concept van mentale vermoeidheid, een gemoedstoestand waarbij mensen zo mentaal vermoeid zijn dat ze nauwelijks kunnen functioneren. Een rommelige en verwarrende omgeving blijkt een van de hoofdoorzaken van mentale vermoeidheid te zijn. Natuur biedt rust en herstel. En om te eindigen met een citaat van Friederich Nietzsche: “Alle echt grote gedachten ontstaan door te wandelen”.

Het belang van schaduw

We hebben ons tot nu toe gefocust op hoe we ons optimaal kunnen blootstellen aan natuurlijk daglicht. Maar we kunnen niet voorbijgaan aan de tegenpool van licht, namelijk schaduw.

De natuur is een systeem dat steeds op zoek is naar een evenwicht, net zoals het menselijk lichaam steeds naar een punt van homeostase toewerkt. Een systeem waar zowel warmte als koude belangrijk zijn, net zoals water en droogte, licht en schaduw. Enkele uitzondering nagelaten is er in de natuur overal schaduw. Dus een felverlichte ruimte is niet optimaal.

Verbeelding en dagdromen, 2 activiteiten die essentieel zijn voor je gezond verstand en creatief denken, hebben naast licht ook schaduw en duisternis nodig. Als alles helder en duidelijk voor je is, is er geen ruimte voor verbeelding, voor het dromen over alternatieven. Zacht, natuurlijk licht met een vleugje schaduw en onverlichte oppervlakken zorgen voor een dromerige sfeer, perfect om te brainstormen. Net als die vroege ochtenden, vol mist, waar de wereld magischer en dromeriger lijkt en de harde realiteit van alledag nog ver buiten beeld is.

Daarnaast vraagt een creatieve sessie, een teammeeting of een samenkomst met vrienden of familie ook een ontspannen en open sfeer. En dat is enigszins in tegenspraak met een felverlichte ruimte. Gedimd licht helpt om losser, meer ontspannen te worden.

Natuurlijk daglicht bij Creative Wonderland

Na de introductie van de elektrische verlichting en de klok, hebben we als mens het gevoel gekregen dat we boven de natuur staan, dat we de natuur de baas kunnen zijn. In onze vergaderzaal hebben we ervoor gekozen om net dat beetje dichter bij de natuur te gaan staan. We hebben dan ook maximaal ingezet op het binnenlaten van natuurlijk daglicht in onze vergaderzaal. Door onze grote schuiframen (die helemaal open kunnen, wat tegenwoordig een luxe is…) en ons dakraam, baadt Create altijd in overvloedig daglicht. Daglicht dat subtiel ondersteund wordt door ledverlichting in warme kleuren. En onze grote tuin met achterliggend natuurgebied staat steeds paraat voor een verkwikkende wandeling.

---

[1] Ongewenste zeereis, Maarten ’t Hart, 1979

[2] Anna Wirz-Justice, Debra J. Skene, Mirjam Münch, The relevance of daylight for humans (Biochemical Pharmacology, Volume 191, 2021)